© 2019 Instytut Bezpieczeństwa Społecznego 

www.radykalizacja.pl

radykalizacja.pl

W 2003 r. na łamach FBI Law Enforcement Bulletin opublikowany został artykuł Randyego Boruma Understanding the Terrorist Mind-Set. Borum zaproponował w nim czterostopniowy model procesu radykalizacji, opracowany w oparciu o badania przeprowadzone wśród grup ekstremistycznych odwołujących się do różnych skrajnych ideologii. Celem tych badań było poszukiwanie pewnych wspólnych elementów w procesach radykalizacji. Na tej podstawie powstał model, za pomocą którego Borum obrazuje jak poczucie pokrzywdzenia i inne słabości przekształcają się w nienawiść do konkretnej grupy, by w niektórych przypadkach doprowadzić do usprawiedliwienia konieczności zastosowania przemocy.

Kształtowanie się „sposobu myślenia terrorysty” przebiega zatem w następujących etapach:

1. Kontekst: „to nie w porządku!” – jednostka lub grupa dostrzega, że znajduje się w niezadowalającej sytuacji, uwarunkowanej różnymi czynnikami, np. ekonomicznymi (bieda, bezrobocie, złe warunki mieszkaniowe) lub społecznymi (ograniczenie praw i wolności, dyskryminacja, wykluczenie). Sytuacja ta generuje uczucie frustracji i rozczarowania, przez co jednostka lub grupa dochodzi do wniosku, że „wszystko idzie nie tak, jak powinno”.
2. Porównanie: „to niesprawiedliwe!” – jednostka lub grupa zaczyna postrzegać swoją sytuację jako niesprawiedliwą, innymi słowy dostrzega, że problem ten nie dotyka wszystkich w tym samym stopniu („to nie fair”). Efektem deprywacji jest zatem poczucie niesprawiedliwości i resentyment (długotrwały żal i uraz do jednostki/grupy, względem której porównana jest sytuacja).
3. Atrybucja: „to Twoja wina!” – jednostka lub grupa identyfikuje winnych swojej sytuacji i obiera ich za potencjalny cel swoich działań.
4. Reakcja: „jesteście źli” – na tym etapie społeczne i psychologiczne inhibitory agresji zostają zneutralizowane. Jednostka lub grupa, którą posądza się o wykreowanie niekorzystnej sytuacji zostaje zdehumanizowana i określona jednoznacznie jako „zła”. Mechanizm dehumanizacji i demonizacji innych ludzi i grup uzasadnia konieczność zastosowania względem nich przemocy.

Schemat procesu radykalizacji w modelu Randyego Boruma

Na podstawie: R. Borum, Understanding the Terrorist Mindset, „FBI Law Enforcement Bulletin”, 2003, nr 72.

Model Boruma w wersji zaprezentowanej w 2003 r. miał pełnić funkcje szkoleniowe dla amerykańskich organów ścigania. Współcześnie jest jednym z podstawowych i najbardziej popularnych modeli obrazujących proces radykalizacji. Należy podkreślić, że jest to model radykalizacji ideologicznej, przejawiającej się przede wszystkim kształtowaniem się mechanizmu nienawiści wobec jednostek i grup w etapach 1-3. Pominięty jest tutaj zatem moment, w którym jednostka dokonuje aktu przemocy (działanie).

*

Randy Borum jest profesorem na Uniwersytecie Południowej Florydy (University of South Florida) w USA. Koordynuje tam Studia nad strategią i wywiadem w Szkole Informacji, funkcjonującej w ramach Uniwersytetu. Współpracuje jako ekspert ze wszystkimi kluczowymi instytucjami i służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo w USA. Wpisany jest również na listę ekspertów ds. terroryzmu Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Jest jednym z redaktorów prestiżowego czasopisma Journal of Strategic Security.

Opracowano na podstawie:

R. Borum, Understanding the Terrorist Mindset, „FBI Law Enforcement Bulletin”, 2003, nr 72.

R. Borum, Radicalization into Violent Extremism II: A Review of Conceptual Models and Empirical Research, “Journal of Strategic Security”, 2011, nr 4.

Aleksandra Tołczyk

Inne artykuły: